Lithium, nikkel, ijzer, mangaan, kobalt, ijzer,... Er is geen gebrek aan metalen - de éne wat zeldzamer dan de andere - in moderne batterijen. Dat is uiteraard niet anders voor batterijen in een EV. Grote batterijen met fors wat kostbare metalen. Lange tijd was het dan ook onduidelijk wat er met al die batterijen moest gebeuren. Niet in het minst omdat er geen methoden waren om ze te recycleren. Die tijden liggen echter achter ons, want zwarte massa (black mass) kan wel eens het nieuwe zwarte goud worden.

Bedankt, grafiet

Ga je er de jaarresultaten van enkele bedrijven op na (zoals BASF, Glencore, RecycLiCo), dan duikt steeds vaker het woord "black mass" op. Dat klinkt echter kwaadaardiger dan het is. Want "zwarte" massa is de naam die steeds meer bedrijven geven aan het goedje dat ontstaat als je batterijen recycleert. Een letterlijk zwarte stof (bedankt, grafiet) vol metalen die terug ingezet kan worden voor de maak van gloednieuwe batterijen.

Het poeder ontstaat wanneer batterijen of batterijcellen geplet en vermalen worden nadat ze ontladen zijn. Tijdens het proces worden ongewenste materialen zoals plastiek verwijderd (via pyrometallurgy of - beter nog - hydrometallurgy) en blijft een verfijnde stof achter. Momenteel wordt het proces nog vooral toegepast op productieschroot, al gebeurt het ook steeds vaker op batterijen die "end of life" zijn.

Geen impact op kwaliteit

Het is chemie- en industriegiganten uiteraard niet ontgaan dat dit wel eens een interessant goedje kan worden. Niet in het minst omdat automerken bij het woord "upcycle" al spontaan aan het kwijlen gaan. BASF zal volgend jaar zwarte massa produceren in Duitsland, het Zwitserse Glencore zal samen met het Canadese Li-Cycle een verwerkingssite openen in Italië. Merken zoals BMW, Ford en Mercedes hebben eerder al interesse getoond in zwarte massa om er kostbare metalen uit te extraheren voor de productie van nieuwe batterijen.

Dat daarbij geen vrees bestaat voor kwaliteit werd recent nog bewezen door batterijen die het Canadese RecycLiCo liet onderzoeken door een grote batterij-toeleverancier. De batterijen - waarin gerecycleerde nikkel, mangaan en kobalt werd gebruikt - kregen hetzelfde kwaliteitskeurmerk op vlak van puurheid, densiteit, partikel overdracht en partikel volume als batterijen met gloednieuwe ontgonnen grondstoffen.

Europa ligt dwars

Volgens informatiebureau voor energie S&P Global Commodity Insights zal tegen het einde van dit decennium 15% van de wereldwijd gevraagde lithium, 44 procent van het gebruikte kobalt en 11 procent van het gebruikte nikkel gerecycleerd zijn. We moeten er dan ook niet flauw over doen, black mass kan wel eens het nieuwe zwarte goud worden. Tegenwoordig is elke ton van gerecycleerde NMC-batterijen zowat 9.000 euro waard. LFP-batterijen zijn per ton een stuk minder waard; 3.600 euro. Dat komt niet enkel omdat die batterijen geen nikkel of kobalt gebruiken (en dus minder zeldzame metalen bevatten), ook het verwerkingsproces om van een LFP-batterij zwarte massa te maken blijkt complexer.

Hoe dan ook, dankzij de aandacht rond zwarte massa is het eindelijk rendabel om batterijen van EV's te gaan recycleren. Dat is natuurlijk goed nieuws voor economie en ecologie. Al zijn er nog wel struikelblokken, van wetgevende aard. Zo wordt zwarte massa in verschillende Europese landen bestempeld als een gevaarlijke stof, waardoor het niet zo maar verkocht, verpakt en getransporteerd kan worden. Hoewel er in Europa dus verschillende fabrieken zijn die zwarte massa kunnen produceren/ recycleren, worden ze tegengehouden door wetgeving.